Alabaliklar sicakligi 10 - 15 derece arasi soguk,berrak ve bol okksijenli sularda yasayan, çok hareketli, yüzgeçleri dikensiz, pullari çok küçük,içsularda yasayan en lezzetli, etçil hayvanlardir.

Nedir bu Alabalik?

         Alabalik, som baligi ailesine ait olan birkaç tatlisu baligi türüne (Salmonidae) verilen ortak isimdir. Aslinda Salmoninae türünün bütün üyelerinin alabalik olarak adlandirilmasina karsin, bu isim alt-ailedeki üç cins baligin tamami için kullanilir: Atlantik türünü kapsayan Salmo; Pasifik türünü kapsayan Oncorhynchus; ve, char yada charr olarak ifade edilen baliklari kapsayan Salvelinus. Alabalik olarak ifade edilen baliklar asagidaki gibidir:

Salmo Cinsi
Adriyatik Alabaligi — Salmo Obtusirostris
Kahverengi Alabalik — Salmo Trutta
Marmorata yada Soca Alabaligi - Salmo Trutta Marmoratus
Düzkafa Alabaligi — Salmo Platycephalus
Ohrid Alabaligi — Salmo Letnica
Sevan alabaligi — Salmo Ischchan


Oncorhynchus Cinsi
Apache Alabaligi
Cani Alabalik
Boncuklu Kertenkele Alabaligi
Altin Alabalik
Gökkusagi Alabaligi


Salvelinus (Char) Cinsi
Aurora Alabaligi
Dere Alabaligi
Boga Alabaligi
Yavru Varden Alabaligi
Göl Alabaligi
Gümüs Alabaligi (Soyu tükenmis)

          Yumurtadan yeni çikmis yavru baliklar, çogunlukla sudaki sinek lavralariyla beslenir,
büyüdükçe küçük baliklar, tatlisu karidesi, sinekler ve uçan böceklerle beslenir. 2-3 yaslarinda Ilkbahar ve Sonbahar aylarinda çiftlesir. Disi alabalik yumurtalarini çakil ve kum kapli dipte, kuyruguyla karistirip açtigi çukura yayar. Hemen yakinindaki erkekte cinsine göre, 45 günle 3 ay arasinda açilacak olan yumurtayi döller. Tek bir disi bir mevsimde 5000-6000 kadar yumurta yumurtlayabilir. Yumurtalardan çikan alabalik yavrularinin % 90’i ilk üç ay içinde, daha büyük baliklara yem olurlar.

Gökkusagi Alabaligi: Oncorhynchus mykiss

ALABALIKLAR HAKKINDA GENEL BILGILER

         Ülkemizde alabaliklar porsiyonluk tabir edilen 3-4 tanesi 1 kg çeken ortalama 200-300 gr. agirlikta iken pazarlanmaktadir.. Gökkusagi alabaliklari bu agirliga 10-12 ayda ulastirilabilmektedir. Son yillarda Karadeniz de besiye alinmis ve 1 kg dolayindaki baliklarinda pazarlar da yer aldigi gözlenmektedir. Bir kg agirligindaki bir disi alabalik 1600-2000 adet yumurta verebilir. Alabalik yumurtalari 4-5 mm. çapindadir. Ülkemizde yetistiriciligi yapilan gökkusagi alabaliklarinin yumurtalarindan yavru çikisi 14-15 derece su sicakliginda 21 gün sürer. Su daha soguk ise bu süre bir miktar uzar. örnegin su 12 derece ise 26 gün, 10 derece ise 30 günde yavru çikisi tamamlanir. Bazi yayinlarda yumurtalardan yavru çikisi derece/gün olarak belirtilir. Bu yöntem ile isletmemizde kaç günde yumurtadan yavru çikacagini basitçe hesaplayabiliriz, örnegin, Gökkusagi alabaliklarinda 300 derece gün, kahverengi alabaliklarda ise 400-450 derece gündür. Diyelim ki Gökkusagi alabaligi yetistirilen isletmemizde kuluçkalarda kullanilacak suyun sicakligi 14°C dir. Bu zaman 300/14=21-22 günde yavrularin yumurtadan çikacaklari hesaplanir.

         Erkek alabaliklardan sagimla alinan üreme hücreleri topluluguna süt tabir edilir. Bu sütün 1 cm3 ünde milyonlarca erkek üreme hücresi olan spermatozoid bulunur. Bir erkek baliktan bir mevsimde 1 kaç kez süt alinabilir. Bu nedenle bir isletmede disi balik sayisinin 1/3 ü oraninda erkek balik bulundurmak yeterli olabilir. Normal besi kosullarinda bir erkekten iki haftada bir süt alimi mümkündür.

         Yumurtlama zamaninda disi alabalikta karin siskin, anüs kizarik, yuvarlakça ve disa dogru çikiktir. Erkek balikta ise karin düz yapidadir. Erkek baligin karnina yandan hafifçe basilinca beyaz renkli süt çiktigi görülür. Erkegin rengi üreme zamaninda parlaklasir ve kizillasir. Yasli erkeklerde agiz ucu üste dogru kivriklasir. Bir isletmede 1.000.000 adet yumurta üretimi için 750 kg. damizlik balik bulundurmak yeterlidir.

Yumurta ve yavru üretimi.

         Yumurta sagimindan 1-2 ay önce yemleme azaltilir. Yumurtlama dönemi yaklastikça baliklarin suyun geldigi yerde toplanma egilimleri artar. Bu dönemde yemlemenin kesilmesi gerekir veya verilen yem miktari azaltilir. Ayrica erkek disi ayirimi yapilarak özel olarak hazirlanmis ve temizlenmis havuzlara konulur. Verimli bir yumurta alimi için, bir yil önceden baslayan yemlemenin kalite ve miktar bakimindan en yüksek düzeyde tutulmasi çok yararli olacaktir.

         Dogal yem yiyen baliklarda yumurta rengi pembe kirmizi, yapay yemle büyütülen baliklardan elde edilen yumurtalarin rengi ise soluk beyaz veya az sarimsi olur. Fakat her iki renk yumurtadan da basarili sekilde yavru üretilebilir.

         Damizlik baliklarin beslenmesi devamli olmalidir. Kesik kesik beslenen ve düzenli gelisme kazandirilmayan baliklardan iyi bir damizlik özelligi beklenemez.

         Damizlikta kullanilacak disi baliklarin 3-4 yasinda olmasi en uygunudur. Fakat, iyi beslenmis iki yasli baliklardan da basari ile yumurta elde edilebilir. Erkek baliklarin ise 2-4 yas arasinda olmasi istenir. Fakat, gerek erkek, gerekse disilerde 350 gr.’i geçen baliklardan da damizlik olarak yararlanilabilir. 6-7 yasini geçen baliklar ise damizliktan çikarilmalidir. Çünkü bu baliklarda kisirlik artar ve yumurtalarda döl tutma orani yari yariya azalabilir. Baligin agirligi arttikça yumurta büyüklügü ve elde edilecek yumurta sayisi da artar

Üreme Zamani

         Alabalik türlerine göre degisebilir. Gökkusagi alabaliklarinda genel olarak Ocak, Mart aylan arasidir. Fakat fertlere ve hatlara görede fark edebilir, örnegin Japonya da seçim ve seleksiyon yolu ile Ekim-Kasim aylarinda yumurta veren gökkusagi alabalik hatlari gelistirilmistir. Seleksiyon bilindigi gibi yeni generasyonu meydana getirecek bireylerin seçimi islemidir ve bunun sonucu gelecek generasyonda ortaya çikacaktir.

         Üreme zamani bölgelere ve iklime göre de fark eder. Suyun kuvvetli akisi da etkili olur. Güçlü ve akintili sularda bulunan baliklarda üreme zamani daha erkendir Baliklarin sagligi ve iyi bir yemleme de üreme zamaninin erken olusmasinda etkendir Yapilan çalismalar balik yasinin üreme zamanini etkilemedigini ortaya koymustur

Üretim

         Üretim zamani gelince ilk yapilacak is erkek ve disi baliklarin ayrilmasidir. Havuzlardaki tüm baliklari kisa sürede yakalamak için balik yakalama arabasina sahip olunmasi çok yararli olacaktir Ayrilan disi ve erkek baliklar ayri küçük havuzlara alinirlar. Bu havuzlar dölleme isleminin yapilacagi binaya yakin olmalidir. Havuzlarin derinligi 0.75-1 m., uzunluklari 2-3 m., genislikleri de 1 m. dolayinda olmalidir. Böylece islem sirasinda baliklarin yakalanmasi kolay olacaktir. Bu havuzlarin dip kisminda çakil veya bitki bulunmamalidir. Çünkü, baliklarin yumurta birakmalarina etken olacak bir ortam yaratilmis olur. Beton ve düz olarak yapilmis olmasi en uygunudur. Bu havuzlarin üst kismi ag ile kapatilmali veya kenarlari baliklarin siçradiklari zaman kaçamayacaklari kadar 30-40 cm yüksek olmalidir. Yumurtlama zamani gelen baliklarda suyun geldigi yöne dogru gidebilme amaci ile ziplama egilimlerinin arttigi görülür. Damizlik baliklarin tutuldugu bu havuzlara mümkün oldugu kadar bol su verilmelidir. Böylece cinsel olgunlugun, hizla gelismesi saglanabilir. Fakat akintinin çok fazla olmasi da dogru degildir. Yumusak ve baliklari sürüklemeyen bir akinti saglanmalidir. Havuzlara konulan damizlik baliklar her hafta kontrol edilerek yumurta alim zamaninin gelip gelmedigi izlenmelidir. Böylece en uygun yumurta alim zamani kolaylikla saptanir ve sagim islemine geçilebilir. Eger disi baligin karni sis ve az bir basinç ile anüsten yuvarlak olgun yumurtalar çikiyor ise yumurta alim zamani gelmis veya çok yakinlasmis demektir. Erkeklerde ise üreme zamani süt kremsi beyaz renktedir. Kötü süt sulu görünümdedir. Üreme zamani degil ise erkegin karnina basilir ise süt gelmeyebilir veya az gelir. Aynca kanama da görülebilir.

         Disi baliklarda olgun yumurtalar yuvarlaktir. Yumurta olgun olarak 8-10 gün kalabilir. Fazla olgunlasan yumurtalardan çogunlukla erkek balik çikar ve bunlarin bir kisminda da kötü özellikler görülebilir. Döllenme orani da düsebilir. Gerek döllenme, gerek döllenmeden sonra kuluçkalama da, gerekse yumurtadan yavru çiktiktan sonra ölüm orani yüksek olabilir. Bu nedenle sagim isleminin devamli kontrol edilerek zamaninda yapilmasi çok önemlidir. Elde edilecek sihhatli yavrulardan ileride sihhatli baliklar yetistirilebilecegi unutulmamalidir. Ayrica yumurtalar daha olgunlasmadan sagim yapilir ise ayni aksakliklar izlenebilir

         Eger disi baliktan bir yil yumurta sagilmaz ise balik bu yumurtalari kendi vücudunda eritir ve absorbe eder. Bu durum kisirliga neden olur. Bu nedenle disi baliklarin yumurtasindan yararlanilsin yararlanilmasin her yil mutlaka sagilmali ve yumurtalar alinmalidir.

Yapay Tohumlama

         Iki sekilde yapilir. Birincisi kuru yöntem, ikincisi ise yas yöntemdir. Kuru yöntem su ile karistirmadan yapilan dölleme islemidir, yas yöntem ise su içerisinde yapilan dölleme islemidir. Yas yöntemin çok süratli uygulanmasi gerekir. Kuru yöntem yas yöntemden daha uygun ve yaygin bir uygulamadir. Çünkü alabalik erkek tohumlari su içerisinde 30 saniye gibi kisa bir süre içerisinde ölmeye baslarlar ve en uzun olarak ancak 1-2 dakika su içerisinde yasayabilirler. Bunun yaninda kuru yöntemle çalisildiginda spermatpzoitler daha uzun süre yasar ve hayatiyetlerini koruyabilirler. Ülkemizdeki çalismalarda tamamiyla kuru yöntem ele alinligindan bu yöntemin pratik yetistiricilik açisindan önemi dikkate alinarak asagida etraflica açiklanmistir.

Kuru yöntem ile yapay tohumlama

         Kuru yöntem ile yapay tohumlama yapmak için öncelikle bir kisim malzemenin hazirlanmasi gerekir. Bu malzemeler, 2-3 adet yuvarlak kap (20-30 cm. çapli), temiz bir el havlusu, yumurtalari yikamak için delikli tencere, yumurtalari karistirmak için horoz veya kaz tüyü, bir masa, su geçirmez musamba önlük veya pantolon, baliklari yakalamak için gerekli kepçeler ve tasimak için kovalar ile yumurtalarin konulacagi kuluçka tablalaridir

Kuru yöntemin uygulanmasi

         Daha önce de belirttigimiz gibi disi ve erkek baliklarin önceden ayri havuzlara ayrilmis olmasi yararli olacaktir. Islem günü erkek ve disi baliklardan o gün sagim yapilacak olanlar tekrar bir ayiklamaya tabi tutulur. Böylece isleme baslanildigi anda sagilacak olan bütün baliklarin ayrilmis olmasi yararli olur. Baligin tutulmasi havlu veya yün eldiven ile olur ise balik elden kaymaz. Tecrübeli kisiler çiplak elle de baligi zedelemeden tutabilirler. Baliklar küçük ise sagim bir tek kisi tarafindan yapilir, iri ise bir kisi iki eli ile baligi tutar diger kisi ise sagimi yapar. Balik küçük ise bir el ile balik tutulur iken diger elin bas ve isaret parmagi ile sagim yapilir. Sagim sirasinda baligin sirti az gövdeye dönük ve yere dogrudur. Sagim anüsten bas kisma dogru olur. Anüse en yakin olan yumurtalar en olgun yumurtalardir önce anüse yakin olan yumurtalar sagilir, örnegin anüse 3-4 cm. kisimda bulunan yumurtalar baligin karni bu kisimda sivazlanarak sagilir. Anüsten bas kisma dogru çikilarak sagim birkaç kez tekrarlanarak tüm yumurta alinir. Yumurtalar olgun ise sagim çok kolay olacaktir. Tüm yumurta bosaltilmadan sagima son verilmez. Karnin bastirilarak sagim yapilmasinda parmagin basinci baligin iç organlarini zedelememelidir. Kanama yapabilir. Fakat zaman zaman görülecek az bir kanamanin bir zarari yoktur. Telasa kapilmamalidir. Balik bu zedelenmeyi kolayca kapatabilir. Elbetteki sagim sirasinda balik mümkün oldugunca zedelenmemeye çalisilir.

         Sagilan yumurtalarin içerisinde kirik yumurtalarin proteinlerini uzaklastirmak için yumurtalarin izotonik eriyik içerisinde yakanmasi gerekir. Eger bu eriyik içerisinde yikama yapilmaz ise ileride mantarlasmalara veya bakteri üremesine neden olabilirler. Izotonik eriyigi;

Tuz(Na cl)                     90.4 gr

Kalsiyum klörür (CaCl2) 2.6 gr.

Potasyum klörür ( KCl)   2,4 gr.

Su                                    10 Ll.

olarak hazirlanir. Biraz bikarbonat ilavesi ile su Ph’sinin 7’ye ayarlanmasi gerekir. Sagilan yumurtalarin bu izotonik su ile yikanmasindan sinra dölleme islemine geçilir.

         Iki veya dört disinin yumurtasi ayni kaba sagildiktan sonra yumurta üzerine iki erkegin sütü sagilir. Erkek balik da sagilmadan önce kurulanmalidir, özellikle kuyruk kisminda ve anüse yakin kisimlarda damlayacak su kalmamasi gerekir. Çünkü bu kisimlardan sagilan süt üzerine su damlayacak olur ise erkek üreme hücreleri kisa sürede ölürler. Disi balikta karin kismina basinç yapilarak yumurtanin çikarilmasina karsilik erkek balikta biraz yan kisimlara basinç yaparak süt çikartilir. Bir kaç damla süt bir kap yumurtayi döllemek için yeterlidir. Kesin sonuç için iki erkekten alinan süt müsterek kullanilir. Çünkü, baliklardan birinin kisir olmasi durumunda diger baligin spermleri tüm yumurtalari döllemeye yeterli olacaktir.

         Yumurta üzerine süt sagildiktan sonra tüy ile yumurtalar sakin ve telassiz bir sekilde karistirilir. Karistirilan yumurta yarisina kadar su ile dolu bir kaba konulur ve hemen süratle tekrar tüy ile karistirilir. Bu karistirma 3-4 kez suyu döndürme seklinde yeterlidir. Döllenme islemi böylece tamamlanmis olur

         Yumurtalar bu kap içerisinde 20 dakika bekletildikten sonra yumurtalar tekrar 5-6 kez yikanir. Bu yikamada kötü yumurtalar, kan artiklari ve süt artiklari temizlenmis olur. Temizlenen yumurtalar yumurta tavalarina konulur ve islem bu sekilde tamamlanmis olur

         Sagim islemlerinin yapildigi yer yumurtalarin konulacagi kuluçka tavalarina uzak ise yumurtalarin tasinmasi kapali bir kap içerisinde yapilmali ve yumurtalarin günes isigi görmesi önlenmelidir. Fakat bir çok yetistirici sagim yerinin tavalarin konulacagi kuluçka havuzlarina yakin olmasini planlarlar. Böylece sagim ve hemen sonra yumurtalar tavalara yerlestirilerek kuluçka yerlerine konulmalari saglikli bir sekilde saglanmis olur.

         Döllenme isleminden sonra ilk 36 saatlik dönemde yumurtalar bir yerden diger yere biraz dikkatli davranmak sarti ile nakledilebilirler. Bu dönemden sonra, gözlerin iki siyah nokta seklinde gelismesine kadar 14-16. güne kadar yumurtalarin nakledilmeleri çok tehlikelidir. Bu dönemde yumurtalar mümkün oldugunca kimildatilmamalidir. Çünkü çok hassastirlar. Bu sirada her hangi bir ani harekete ve soka tabi tutulmamalidirlar. Su akintisi çok dikkatli düzenlenmelidir. Yumurtalari su hareket ettirmemelidir. 15. günden itibaren ise yumurtalarin bir isletmeden digerine nakledilmesi mümkündür. Dünya üzerinde döllenmis yumurta ticareti bu dönemde yapilir. Dünyanin her tarafina uçak ile bu yumurtalar bu dönemde yollanabilirler; Hatta ölü yumurta sayisi az ise bu dönemde ayiklanmasi bile ihtimal edilebilir, ölü yumurta ayiklamasi 1-7. gün arasinda yapilirsa daha iyi olur. Ölü yumurtalarin ayiklanmasi da önemli bir konu olup, normal yumurtalar arasinda beyaz ve donuk renkli olarak hemen taninirlar. Ayiklama cimbiz veya kamistan özel olarak yapilan küçük masaciklar ile yapilir. Küçük bir boru ile emmek suretiyle de ölü yumurtalar ayrilabilir. Bazi isletmelerde emme islemi gören top gibi lastik ve ucunda küçük bir hortumu bulunan pratik aletler kullanilir. Bu konu için yapilmis ve üst kisimlarda resimleri verilen malzemelerden de yararlanilabilir. Özellikle binlerce yumurta sagan isletmelerde ölü yumurtalari canli olanlardan ayiklayan makinalarin kullanilmasi çok yararli olur.Yavrular yumurtadan, çikmaya baslayinca kalan yumurta kabuklarinin ayiklanip atilmasi gerekmektedir. Mantarlasma ve ölü yumurta çok ise yumurtalar 5-6 günde bir kez 1/300.000 sulandirilmis malahit yesili banyosuna tabi tutulurlar ise mantarlasma azaltilabilir veya önlenebilir..